تذکره جمعه

مروری اجمالی بر  پنج  نماز جمعه‌ی مهم در تاریخ انقلاب

نماز جمعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به طور منظم و هر هفته برگزار شده است. در تاریخ برگزاری نماز جمعه هفته‌هایی وجود داشته است که شرایط مساعدی در کشور حکم‌فرما نبوده است؛ به ویژه در سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب، حتی ترورهای فراوان آن برهه و مسئله‌ی دوران دفاع مقدس موجب نشد تا خللی در برگزاری این فریضه‌ی عبادی سیاسی وارد شود. در گزارشواره ی زیر کوشش شده است تا به چند نماز جمعه مهم در تاریخ انقلاب که درس‌های آموزنده‌ای از آن‌ها به ذهن متبادر می‌شود، مروری داشته باشیم.

5 مرداد 58: اولین نماز جمعه

کم‌تر از 6 ماه از پیروزی انقلاب مردم ایران گذشته بود که با حکم امام خمینی (ره)، ابوذر انقلاب اسلامی  حضرت آیت الله سید محمود طالقانی به امامت جمعه تهران منصوب شد تا نسبت به برگزاری و احیای به این فریضه‌ی عبادی و سیاسی همت بگمارد. از این رو در 5 مرداد 58 که مصادف با سوم رمضان 1399 هجری قمری نیز بود، اولین نماز جمعه به امامت آیت الله طالقانی در چمن دانشگاه تهران برگزار شد. نماز جمعه‌ای که از همان روزهای ابتدای هجرت پیامبر اسلام به صورت مرتب برقرار می‌شد و در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به حالت تعطیل و نیمه تعطیل در آمده بود. بهتر است دلایل این نیمه تعطیلی را از نظر آیت الله طالقانی که در خطبه‌های اولین نماز جمعه ایراد کردند را با هم مرور کنیم:

«فلسفه تعطیل شدن یا نیمه تعطیل شدن نماز جمعه در میان ما مسلمان‌ها، یعنی ما شیعیان همین است که صف نماز، صف جمعه، یک صف عبادت و سیاست و اجتماع اسلامی است و باید با رهبری رهبرهایی که از مردم و از طرف خدا منتخب شده‌اند این صف‌ها تشکیل بشود و نماینده‌ی چنین رهبرهای الهی باشند. ولی بعد از آن که اسلام و موازین و احکام اسلام به صورت‌های دیگر و انحرافی درآمد، صف جمعه هم وابسته شد به صف طاغوت‌ها، شیعه در اقامه‌ی این جماعت و این اجتماع توقف کرد. ولی امروز که طاغوت‌ها و طاغوت ما و طاغوت این کشور سرنگون شده است و رهبری، رهبری الهی، امامت است، عدل است، قسط است، باید ما و همه‌ی برادران ما در شهرها و قصبات و اطراف کشور همان طوری که امام خواسته‌اند، امام خمینی، این صف را تشکیل بدهند.»

برگزاری نماز جمعه که با استقبال گسترده همه‌ی اقشار و گروه‌های جامعه روبرو شد و نشانگر وحدت و یکپارچگی مردم انقلابی ایران بود، از نخستین نشانه‌های ناکامی دشمنان انقلاب اسلامی در برابر اراده و خواست مردم مبنی بر استقرار نظام جمهوری اسلامی بود.

24 اسفند 63: امام جمعه‌ی با صلابت

آیت الله خامنه‌ای از همان اولین روزهایی که به جایگاه امامت جمعه‌ی تهران منصوب شدند؛ با خطبه‌های نافذ، بیان گیرا و خلق و خویی مردم مدارانه،  در بین آحاد ملت به محبوبیتی فراوان رسید. ایشان از 24 دی 58 تا خرداد ماه 1360 تقریباً به طور مداوم نماز جمعه‌ی تهران را اقامه کردند. در میانه‌ی سال‌های دفاع مقدس و در شرایطی که کشور با تهدیدات مواجه بود و حتی روز پنجشنبه 23 اسفند، صدام تهدید کرد که نماز جمعه‌ی فردا را بمباران می‌کند.

24 اسفند 63 حضرت آیت الله خامنه‌ای (رئیس جمهور وقت) عهده دار امامت جمعه تهران بودند. در شرایطی که ایشان در حال بیان خطبه‌ها بودند انفجار بمبی منجر به شهادت رسیدن عده‌ای از نمازگزاران شد. نکته‌ی حائز اهمیت این بود که انفجار بمب نتوانست امام جمعه‌ی تهران  را از ایراد خطبه‌ها باز دارد و ایشان بدون وقفه به بیان خطبه‌ها ادامه دادند. این حرکت نشان دهنده‌ی صلابت و روحیه‌ی تزلزل ناپذیر ایشان بود و موجب تقویت روحیه‌ی انقلابی و استکبار ستیزانه ملت ایران شد.

 29 خرداد 88: اتمام حجّت 

 انتخابات با شکوه ریاست جمهوری دهم در تاریخ 22 خرداد 88  با حضور 40 میلیونی مردم برگزار شد. در نتیجه‌ی این انتخابات، محمود احمدی نژاد برای بار دوم به ریاست جمهوری رسید. فضای پرتنش سیاسی قبل از برگزاری انتخابات که از سال قبل از آن آغاز شده بود و بداخلاقی‌هایی که از هر دو طرف اصلی این رقابت سر زده بود، اهمیت این انتخابات را صد چندان می‌کرد. با بر گزاری انتخابات به آن شکل افتخار آمیز و در شرایطی که  گمان می‌شد اتفاق درخشانی در تاریخ انقلاب به وقوع پیوسته است با اعتراضی که از سوی میرحسین موسوی به عنوان بازنده‌ی انتخابات نسبت به نتیجه آن صورت پذیرفت، نقطه‌ی آغازی بر مشکلات چند ماهه‌ی کشور به وجود آمد. میرحسین موسوی مدعی تقلب در جریان قبل و بعد از انتخابات شده بود و همین کافی بود تا هواداران  فراوان او بعد از انتخابات به نشانه‌ی اعتراض به خیابان‌ها بیایند.

در شرایطی که این اردوکشی‌های خیابانی در طول هفته بعد از انتخابات همچنان ادامه داشت. رهبر معظم انقلاب اقامت نماز جمعه‌ی 29 خرداد را بر عهده گرفتند. سخنانی که ایشان در خطبه‌ها ایراد کردند توانست بسیاری از  ابهامات را پاسخ دهد.

اگرچه بعد از این روز اعتراضات به طور کامل از بین نرفت ولی بر تعداد  معترضین به شدت کاست. رهبر معظم انقلاب در خطبه‌های این نماز به لزوم پایبندی بر قانون  از سوی همه‌ی کاندیداها تاکید کردند:

« قانون فصل الخطاب است؛ قانون را فصل الخطاب بدانید. انتخابات اصلا برای چیست؟ انتخابات برای این است که همه اختلاف‌ها سرصندوق رأی حل و فصل بشود. باید در صندوقهای رأی معلوم شود که مردم چی می‌خواهند، چی نمی‌خواهند؛ نه در کف خیابانها. اگر قرار باشد بعد از هر انتخاباتی آنهایی که رأی نیاورند، اردوکشی خیابانی بکنند، طرفدارانشان را بکشند به خیابان؛ بعد آنهایی که رأی آورده‌اند هم، در جواب آنها، اردوکشی کنند، بکشند به خیابان، پس چرا انتخابات انجام گرفت؟ تقصیر مردم چیست؟ این مردمی که خیابان، محل کسب و کار آنهاست، محل رفت‌وآمد آنهاست، محل زندگی آنهاست، اینها چه گناهی کردند؟»      

 26 تیر 88: آخرین نماز جمعه

پس از چهار هفته که از نماز جمعه ی تاریخی 29 خرداد گذشت. آیت الله هاشمی رفسنجانی که دارای سابقه‌ای 28 ساله در جایگاه امام جمعه شهر تهران بوده است برای ایراد خطبه‌ها و اقامه‌ی نماز در دانشگاه تهران در این جایگاه قرار گرفت. یکی از ویژگی‌های خاص این نماز حضور افرادی در آن بود که اعتقادی به حضور در نماز جمعه نداشتند یا لااقل اینکه سال‌های سال در آن شرکت نکرده بودند. افرادی که نیت حضورشان تنها بهره برداری سیاسی از آن فضا بود. علاوه بر جمعیت مؤمنی که به طور طبیعی همه هفته در نماز جمعه شرکت می‌کنند؛ عده‌ای حضور پیدا کردند که حتی از ابتدایی‌ترین احکام خواندن نماز بی اطلاع بودند. جمعیتی که برایشان اهمیتی نداشت که در شرایطی که کفش پوشیده‌اند، نماز بخوانند  یا برادران و خواهران به صورت مختلط در یک صف بایستند و نماز به پا دارند.خطبه‌های آیت الله هاشمی به نیت آرام کردن فضای کشور بعد از انتخابات بود اما چه کسی بود که نمی‌دانست بعد از نمازجمعه مقام معظم رهبری و اتمام حجت ایشان فضای کشور آرام‌تر شده بود و به غیر از گروه‌های خاصی به سرکردگی رهبرانی در داخل و خارج کشور، سایر معترضین به نتیجه‌ی انتخابات از موضع خود برگشته بودند. اتفاقاً 

بعد از این خطبه‌ها بود که بر میزان اعتراضات توهم آلود نسبت به نتیجه انتخابات افزوده و منجر به افزایش هزینه‌های کشور در مقابل اقدامات دشمنان قسم خورده به نظام جمهوری اسلامی شد.
 نماز جمعه‌ای که باید به حل مشکلات جامعه اسلامی بینجامد به اختلاف افکنی هایی منجر شد که تا چند ماه بعد از انتخابات به طول انجامید.

 14 خرداد 89: شیوه‌ی ناصحیح اعتراض

تقریباً یک سالی از انتخابات پر حرف و حدیث دهم ریاست جمهوری می‌گذشت و در این مدت اتفاقات تلخی از قبیل: روز قدس، 13 آبان، 16 آذر و در نهایت روز عاشورای سال 88 به وقوع پیوست که با حماسه‌ی تاریخی مردم در 9 دی کشور به شرایط عادی برگشت. بیست و یکمین سالگرد رحلت امام خمینی (ره) در شرایطی به مانند هر سال برگزاری می‌شد که این بار مصادف با روز جمعه شده بود و به همین دلیل مقام معظم رهبری که سخنران اصلی مراسم سالگرد ارتحال بودند علاوه بر آن عهده دار امامت جمعه آن هفته شدند. مراسم با صحبت‌های محمود احمدی نژاد آغاز شد. نوبت به حجت الاسلام سید حسن خمینی رسید تا در جایگاه سخنرانی قرار بگیرد. از آغاز سخنان سید حسن خمینی جمعیتی که معترض به رفتارهای سیاسی فرزند یادگار امام بودند، به بیان شعارهایی اعتراضی نسبت به او اقدام کنند. حجم شعارها به قدری بود که نوه‌ی امام نتوانست سخنان خود را به پایان برساند.

بعد از این که سخنان سید حسن خمینی نیمه کاره شد، مقام معظم رهبری به جایگاه آمدند. ایشان ابتدا با بوسیدن پیشانی نوه‌ی امام از او دلجویی کردند و سپس به آغاز خطبه‌ها پرداختند. رفتاری که جمعیت معترض در آن روز از خود نشان دادند را نمی‌توان توجیه کرد. رفتار رهبر انقلاب در جایگاه خطیب نمازجمعه نشان داد که انتقاد داشتن و اعتراض کردن به عملکرد مسئولان و شخصیت‌های نظام حق طبیعی مردم است اما این اعتراضات  نباید منجر به حرکات افراطی و احساسی بشود و موجبات بی احترامی به اشخاص را فراهم کند.