حسین احمدزاده

بازخوانی نقش روشنفکری در ایران این نکته را به روشنی عیان می کند که اساسا توان این جریان نو خواسته در بافت جامعه ایران در راستای دو خط خدمت به استبداد و یا تلاش برای قدرت طلبی بوده است. در واقع می توان این طور بیان کرد که روشنفکری از زمان تولد ناقص خود در تلاش برای قبضه قدرت بوده است.

اولین تلاش این جریان به جریان نهضت مشروطه باز می گردد که نهایتاً منجر به شهادت شیخ فضل الله نوری،تبعید آیت الله طباطبایی و ایزوله شدن ملی گریانی مانند باقر خان و ستار خان شد. از سوی دیگر نیز نباید چشم به روی تلاش های بی وقفه این جریان برای زودن  روح اسلام محمدی(ص) در قانون اساسی بست.

بعد از نهضت مشروطه که این جریان توانست با ترور و تزویر نیروهای مذهبی را کنار بگذارند با خیال اینکه خودشان پیامبران پیشرفت کشور هستند اقدام به تغییر زیر ساختارهای فرهنگی،اعتقادی کشور نمودند هر چند که عمر این سری اقدامات در ابتدای امر کوتاه بود و با استبداد صغیر تمام شد اما بعد از کودتای 3 اسفند و این بار در قامت سیدضیاء و رضا خان میرپنج بیرون آمد و فجایع کشف حجاب و هتک حرمت نوامیس کشور،تعطیلی مراسم عزاداری امام حسین(ع)،مصادره ناحق اموال مردم،تغییر سبک آموزشی کشور بر اساس ذائقه اروپایی و... از دیگر تلاش های این جریان نخبه در کشور بوده است.

از سوی دیگر اقدامات این جریان روشنفکر در تاریخ ایران به این موارد خلاصه نمی شود و نباید از حمایت های آنان از جنایات رژیم پهلوی دوم و سکوت در برابر تمام شکنجه ها،خونریزی ها و مفاسد آنها به راحتی گذشت.این سری اقدامات منفعلانه توسط این جریان که خود را داعی دار آزادی و عدم سکوت در مقابل ظلم می داند تعجب برانگیز است.

از سوی دیگر بازخوانی عملکرد این جریان در فرایند شکل گیری انقلاب اسلامی هم جای بسی تامل دارد.چرا که جز معدودی از روشنفکران ایران مانند جلال آل احمد،شریعتی و... نه تنها شاهد سکوت این جریان هستیم بلکه در مقاطع مختلف اقدامات سخت فزاری برای توقف انقلاب اسلامی از سوی این جریان صورت گرفته است واین اقدامات را امروز نیز به عینه می توان شاهد بود و برای درک این قبیل کارها کافی است که نگاهی به روزنامه های مطرح کشور که توسط این جریان منتشر می شود نگاهی انداخت تا متوجه شد که هنوز نوستالژی این جریان سال 1304 و روی کار آمدن دیکتاتوری رضا پهلوی است.